خب بگذریم و برویم سر اصل مطلب و آن اینکه ریشه این فضولی کجاست و از کجا ناشی می شود؟ اصلاً فضول ها چگونه تولید می شوند؟
آنگاه که حس فضولی غلیان می کند
اما چه چیزهایی باعث تحریک فضول ها می شود؟ شیرزاد حیدری، جامعه شناس در گفت و گو با «ایران» از زمان هایی می گوید که فضول ها به جوش و خروش می آیند. مثل وقت هایی که بین همسایه یا اقوام و دوستان کسانی پیدا می شوند که با هم احساس رقابت می کنند و البته دوست دارند از حال و احوال رقیب باخبر باشند و ریز زندگی اش را بدانند. این موضوع هم در ایران و هم خارج از ایران وجود دارد.
به گفته این جامعه شناس، گاهی تغییر و تحول در زندگی یکی از همسایه ها یا فامیل حس فضولی را در برخی ها بیدار می کند. گاهی هم در جست و جوی یک آتو از رقیب فضولی ها گل می کند. بعضی وقت ها هم این احساس فضولی به دلیل صمیمیت بیش از حد گل می کند: «ممکن است همسایه ها یا اقوام به خاطر احساس نزدیکی بیش از اندازه وارد حریم خصوصی هم شوند و همین که پایشان به حریم خصوصی یکدیگر باز شد دیگر فکر کنند که هیچ مرزی ندارند و می توانند در همه ابعاد دیگر زندگی هم دخالت کنند که این موضوع دیر یا زود به اختلافات منتهی می شود.
فضول ها محصول کدام جوامع هستند؟
آن طور که شیرزاد حیدری، جامعه شناس می گوید، فضولی محصول جوامع کوچک تر و محله هایی است که همسایه ها ارتباطاتی تنگاتنگ دارند و این مسائل معمولاً در جوامع کوچکتر و بسته رخ می دهد: «جوامع شهری و بزرگ تر، کمتر با این مسائل روبه رو هستند زیرا درگیری های فکری افراد بیشتر است و مشغله ها و گرفتاری هایشان به آنها اجازه سرک کشیدن به امور دیگران را نمی دهد. اما به هر حال در همین جوامع شهری وقتی گروه های نزدیک کاری و خانوادگی و دوستی و همسایگی و… تشکیل می شوند خواه ناخواه این ماجرا هم پیش می آید.»
به اعتقاد حیدری، در حال حاضر تعدادی از افرادی که در جوامع شهری زندگی می کنند از جوامع کوچک تر و بسته آمده اند و آن عادات را هم با خود آورده اند. عادت ها و رفتارهای خاصی که در جوامع بزرگ تر مشکل ساز می شود: «این افراد اگر نتوانند خود را با دیگران تطبیق دهند طرد می شوند. البته این طرد شدن و دوری گزیدن دیگران خودش سر منشأ دشمنی و کدورت و اختلافات دیگر است که می تواند تنش های روحی یا حتی فیزیکی را هم داشته باشد.
دکتر عزیزالله تاجیک اسماعیلی، نایب رئیس انجمن روانشناسان اجتماعی ایران، کارشناس دیگری است که در این باره به ایران می گوید: «حس کنجکاوی ذاتاً در انسان ها وجود دارد و البته همین حس است که سبب اکتشافات و پیشرفت های علمی می شود. این حس در انواع روابط انسانی از جمله روابط همسایگی و فامیلی هم ایجاد می شود و می تواند جنبه های مثبت و منفی داشته باشد. مثبت از آن جهت که می تواند باعث کمک رسانی شود. اما در بیشتر مواقع این کنجکاوی با مسائل درونی دیگری مثل ندانم کاری یا حسادت و بخل و کینه همراه می شود و حریم خصوصی دیگران را تهدید می کند.»