ماه رمضان و مولودی خوانی در کوچه ها

با آغاز ماه ضیافت خدا در کردستان ندای مرحبا مرحبا با آهنگ و وزن خاصی در محله ها به گوش می رسد…

رمضان ماه مهمانی خدا است و مردم مسلمان کشورمان نیز هر کدام به گونه ای در این مهمانی حضور دارند، مردم کردستان نیز برای خود آئین هایی در این ماه دارند که هر چند شماری از آنها بعد از گذشت سال ها فراموش شده اند ولی همچنان بعضی مراسم های ماه مهمانی خدا در این استان ویژه و خاص هستند.

با آغاز ماه ضیافت خدا در کردستان ندای مرحبا مرحبا با آهنگ و وزن خاصی در محله ها به گوش می رسد، آوازی که فرا رسیدن ماه برکت و رحمت را به مردم شهر خبر می دهد و از بلندگوی مساجد این آواز خوش به گوش می رسد و مردم خبردار می شوند که فردا اولین روز از ماه مبارک رمضان است.

پیش از اذان مغرب مساجد و تکایای استان کردستان پر از صدای دعاهای مذهبی و اشعاری می شوند که نمازگزاران در مدح رسول گرامی اسلام حضرت محمد (ص) می خوانند و این نواهای خوشی که در مدح پیامبر خدا خوانده می شود و روح هر بنده ای را از گناه و معثیت پاک کرده و به سمت تعالی و صداقت سوق می دهد و به همین دلیل است که برگزاری مولودی خوانی در ایامماه مبارک رمضان در مساجد، تکایا و حتی منازل شخصی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

این اشعار مذهبی تا پانزدهم ماه رمضان به اوج خود می رسند اما با گذشتن از نیمه ماه رمضان، آوازها کم کم تغییر لحن پیدا می کنند و لحن اندوه و حزن می گیرند و مردم خود را آماده خداحافظی از مهمانی خداوند متعال می کنند.

از اینجا به بعد، صحبت از فراق است و خداحافظی با ماه مبارک رمضان در این شب ها اگر در کوچه های کردستان راه بروید، ندای الوداع الوداع با ماه مبارک رمضان گوشتان را پر خواهد کرد و به شما گوشزد می کند که فرصت برای حضور در مهمانی خدا بسیار اندک شده است.

شلیک توپ و نواختن دهل و سرنا برای خبردادن رسیدن ماه رمضان

خادم یکی از مساجد قدیمی سنندج که از پیرمردهای محل است می گوید: در گذشته مردم سنندج روز آخر شعبان خود را بر پشت بام خانه ها می رساندند تا هلال ماه را ببینند بعد از آن، نقاره چی ها که سه یا چهار نفر دهل زن مشهور بودند با سرنا زدن بر یکی از بلندی های وسط شهر و میدان اصلی مردم را با خبر می کردند، نوای مخصوص فرا رسیدن ماه مبارک رمضان را می زدند و مردم را به آماده شدن در این مهمانی فرا می خوانند.

محمد جعفر که سال هاست افتخار خادمی مساجد در سنندج را بر عهده دارد، ادامه می دهد: بعد از آن نوبت شلیک توپ مخصوصی بود که در آن زمان بر تپه کانی کوزله سنندج قرار داشت با شلیک گلوله از این توپ، مردم شهر می فهمیدند که ماه رمضان آمده است و آنهایی هم که صدای توپ را نشنیده بودند، با دهل و سرنا از رسیدن این ماه خوب با خبر می شدند. بعد از شلیک توپ، آیین های سحری (پاشیو) هر روز موقع سحر در شهر برپا می شد و چون در آن موقع هنوز وسایل ارتباط جمعی گسترش پیدا نکرده بود، مردم به پشت بام می رفتند و با گفتن (پاشیو)، وقت سحری خوردن را خبر می دادند.

این خادم مسجد با ابراز تاسف از این موضوع که امروزه تنها رسمی که از گذشته باقی مانده است در مساجد مرحبا و الوداع گفتن است، بیان می کند: امروز با ماشینی شدن و پیشرفت تکنولوژی بسیاری از آداب و رسوم، صمیمیت ها و یکدلی ها از بین رفته است. احیاء فرهنگ ها و سنت های قدیمی در بین آحاد جامعه به ویژه جوانان می تواند بسیاری از مشکلات جامعه را حل کند ولی متاسفانه کسی به این سنت های قدیمی توجهی نمی کند و هر چه زمان می گذرد آدم ها نیز عوض می شوند و امروز جامعه با این همه مشکل مواجه شده است.

نان پختن دسته جمعی زنان در 27 ماه رمضان

حاجیه آمنه یکی از زنان خوش ذوق محله آغا زمان نیز درباره آیین سحری و رنگ و بوی سفره افطار و سحری در کردستان می گوید: سر سفره افطار کردها همیشه پنیر ممتاز کوهستان‌هاى کردستان، شیر، عسل، گردوی تازه و انجیر به وفور یافت می شد.

وی ادامه می دهد: بعد از افطاری و خواندن نماز همگی منتظر خوردن آش دوغ، ترخینه یا آش کردی می شدیم ولی متاسفانه دیگر این روزها غذاهای صنعتی مجالی برای عرض اندام غذاهای محلی در مناطق مختلف کردنشین به ویژه کردستان فراهم نمی کند.

حاجیه آمنه با اشاره به اینکه کردهای کردستان، سفره های ساده و دوست داشتنی شان را با پختن نان های محلی رنگین می کردند، می گوید: نان هایی مثل نان برساق و نان تاوه ای حاصل کدبانوگری زنان کرد بود که عطر و بوی خاصی به سفره می داد. زنان کرد طبق آیین دیرینه شان نوعی نان ویژه و محلی برای شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان می پزند که به آن کولیره می گویند و بعد از پخت، آن را بین همسایگان و اهالی محل تقسیم می کنند که البته هنوز این آئین در بخشی از مناطق استان وجود دارد.

زنان کردستان، برای پخت کولیره آرد، مغز گردو و مقداری روغن را با هم مخلوط کرده و در تنور می گذاشتند در حقیقت کولیره پزی از روز 26 ماه مبارک رمضان و بعد از نماز ظهر شروع می شود و خمیرهای آماده شده، در روز 27 رمضان به تنور می رفتند.

بیشتر خانواده های طبقه متوسط و بالای کردستان این نان را در تعداد زیاد پخت می کردند و میان مردم محل یا افراد نیازمند توزیع می کردند به طوری که در روز 26 و 27 ماه رمضان، تقریبا تمام خانواده های استان کردستان افطاریشان کولیره و ماست بود.

ملا رحمان امام جمعه مسن و خوش اخلاق محله قدیمی آقا زمان نیز از خاطرات ماه رمضان می گوید: بعد از افطاری و خواندن نماز عشاء، خانواده هایی که وسعشان می رسید، کولیره های زیادی را به مسجد می آوردند و همراه با ماست در میان نمازگزاران توزیع می کردند.

وی ادامه می دهد: کردها بر اساس یک رسم دیرینه، کولیره های کوچکی می پختند و 5 یا 6 عدد از این کولیره ها را به نخ می کشیدند و در انبار آرد یا برنجشان قرار می دادند به این امید که خیر و برکت ماه رمضان به دارایی آنها برسد به این ترتیب، هر رشته کولیره یک سال در انبار کردها می ماند و سال بعد، با کولیره های جدید جایگزین می شود.

هرچند کم کم با تغیر سبک زندگی و شرایط آن حال و هوای رمضان نیز تغییر کرد و به شکلی ساده و در تنگنایی چهارچوب خانه ای چند نفره در آمد اما خاطرات زنان و مردان قدیمی همچان چون لوحی زیبا و عاری از گرد و غبار بر تاریخ کردستان حک شده است.

با گذشت زمان شمار زیادی از آئین ها و سنت های مردم کردستان در ماه مبارک رمضان فراموش می شود ولی همچنان مردم با حضور در مساجد و روزه داری آئین های مذهبی این ماه مبارک را برپا می دارند.