درد حس و تجربه ناخوشایند و از همه مهمتر هشدار دهنده ای است. در واقع مانند زنگ خطر برای بدن عمل می کند تا فرد به دنبال علت و درمان آن باشد. این علامت در دوران بارداری هم بسیار مهم است. در واقع هر نوع درد در خانم باردار باید جدی گرفته شود. در این مطلب، به 10 درد شایع و مهم که ممکن است هر خانم بارداری آن را تجربه کند، اشاره می کنیم.
1. درد زیر شکم
شایع ترین دردی که اغلب خانم های باردار از آن شکایت می کنند
دردهای زیر شکم است. درد شکم در بارداری ممکن است ناشی از بزرگ شدن رحم باشد. رحم عضوی عضلانی و کوچک داخل لگن است که با بافتی نگهدارنده به نام «لیگامان» به صورت ثابت در فضای لگنی باقی می ماند.
هر چه سن بارداری بیشتر و وزن جنین سنگین تر می شود، لیگامان ها نیز کشیده تر می شوند. کشیدگی لیگامان اعصاب لگنی را تحریک می کند و درد ایجاد می شود. اما دردهای لگنی در اوایل بارداری باید از یک بیماری مهم شایع یعنی عفونت بارداری افتراق داده شود.
بعضی از خانم های باردار در طول دوران بارداری دچار
عفونت ادراری می شوند. عفونت معمولا با تکرر و سوزش ادرار همراه است، اما روش تشخیص اصلی آزمایش یا کشت ادرار است.
2. درد به علت مسمومیت بارداری
دردهای شکمی اواخر بارداری علائم دیگری دارند. نکته ای که باید به خانم های باردار آموزش داده شود، نوع و مکان درد است. اگر مکان درد بالای شکم باشد، علامت درد «اپی گاستر» است. این درد علامت خطر است و همه خانم های باردار باید در مورد آن اطلاع داشته باشند.
درد در ناحیه اپی گاستر یا ناحیه بالای شکم و سمت راست ممکن است نشانه شروع مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی باشد. در مسمومیت بارداری فشار خون بالا می رود و پروتئین در ادرار دیده می شود.
پزشک در این مواقع برای اطمینان آزمایش خون و ادرار درخواست می کند. فشار خون بیمار نیز باید اندازه گرفته شود. در مسمومیت بارداری سردرد هم به دلیل افزایش فشار خون وجود دارد. گاهی خانم باردار درد اپی گاستر را با درد معده اشتباه می گیرد و خوددرمانی می کند.
تاخیر در درمان پره اکلامپسی بسیار خطرناک است و ممکن است به مرحله شدیدتر یعنی اکلامپسی منجر شود که در این مرحله بیمار دچار ناهوشیاری و کما می شود و حتی ممکن است فوت کند.
3. دردهای انقباض رحم
انقباضات «براکستون هیکس» دردهای خفیف و منظمی هستند که همه خانم ها آن را در طول بارداری تجربه می کنند. اما به تدریج و در
اواخر بارداری به دردهای واقعی تبدیل می شوند. دردهایی که به صورت انقباضی هستند؛ یعنی شکم سفت می شود و درد از ناحیه بالا به پایین حرکت می کند می تواند نشانه شروع
زایمان زودرس در 3 ماهه آخر بارداری باشد.
همچنین دردهای زایمانی با استراحت بهتر نمی شوند و حالت شدت یابنده دارند و به تدریج فواصل بین دردها نیز کمتر می شود. زمانی که خانم های باردار دچار درد شکمی می شوند حتما باید به پزشک مراجعه کنند. پزشک به تفکیک این دو درد از هم کمک می کند.
4. سوزش معده پروژسترون مقصر اصلي اين احساس است. شل‌شدن دريچه ورودي معده باعث مي‌شود اسيد معده راحت‌تر داخل مري شود و احساس
سوزش سردل ايجاد مي‌شود. جنين هم مي‌تواند روي معده فشار بياورد.
در وعده های غذایی خود مقدار کمی خوراکی میل کنید تا شکم شما هرگز زیاد از حد پر نشود. با گذاشتن چند بالش زیر سر، بالاتنه خود را کمی بالاتر نگهدارید. نوشیدن یک لیوان شیر، هنگام رفتن به بستر به خنثی سازی اسید شکمی کمک می کند. ممکن است پزشکتان برای شما ضد اسید معده تجویز کند، تا طی بارداری به شکلی ایمن بتوانید از آن استفاده کنید. همچنین دور غذاهای تند را خط بکشید.
5. درد در ناحيه پستان
يكي از نشانه‌هاي بارز بارداري، سنگيني سينه‌ها و احساس ناراحتي در ناحيه نوك پستان‌هاست. اين درد در نتيجه تغيير هورمون‌ها براي آماده كردن پستان‌ها براي شيردهي است. پس نگران نباشيد، چون طبيعي است. مصرف ويتامينB6 مي‌تواند احساس درد و ناراحتي پستان‌ها را كاهش دهد. از آغاز بارداری، سینه بند مناسب با این شرایط را بپوشید. اگر پستان های شما بسیار بزرگ است، برای راحتی بیشتر سعی کنید تا در هنگام خواب شبانه نیز از سینه بند استفاده کنید. برای پیشگیری از التهاب و سوزش، نوک پستان های خود را با روغن یا لوسین چرب کنید.
6. افزايش فشارخون
بهتر است بگوييد افزايش فشارخون به علت بارداري كه ممكن است هيچ علامتي نداشته باشد يا با برخي علائم ديگر مثل احساس حالت تهوع، سردرد و اختلال ديد همراه باشد. اين عارضه هم با احتباس آب همراه است. فشارخون بارداري در خانم‌هايي كه اولين بارداري‌شان را تجربه مي‌كنند و بالاي 35 سال سن دارند، بيشتر شايع است. دليل ايجاد آن هم تقريبا روشن نيست اما اگر اين حالت‌ها را داشتيد، حتما به پزشكتان مراجعه كنيد.
بیشتر بخوانید: با این روشها تهوع صبحگاهی دوران بارداری را برطرف کنید
7. سرگيجه
اگر در دوران بارداري يك دفعه از جايتان بلند شويد (يا بعد از يك حمام طولاني‌مدت با آب گرم) ممكن است سرگيجه سراغتان بيايد. دليل اين اتفاق، نرسيدن خون لازم به مغز است. هنگامي كه بارداريد، يك عضو مهم ديگر خون زيادي نياز دارد؛ رحم. نگران نباشيد اين مشكل راهكار راحتي دارد، براي مدت‌طولاني نايستيد، در محيط بسيارگرم حضور نداشته باشيد و در نهايت يك دفعه از جا بلند نشويد.
8. درد اندام ها، ناشی از گرفتگی عضلانی
با ترشح هورمون های زنانه مانند استروژن و به خصوص پروژسترون در طول
بارداری افزایش می یابد. این عامل باعث تغییر در سطح الکترولیت بدن می شود. حجم خون در خانم های باردار و در اواسط بارداری حدود 3 برابر می شود و روی سطح منیزیم، کلسیم و … نیز تاثیر می گذارد.
یکی از شایع ترین دردها کرامپ عضلانی اندام تحتانی است که به دلیل نوسان در سطح منیزیم رخ می دهد. کرامپ همان
گرفتگی عضلانی دردناک است که موقت است و از بین می رود، ولی ممکن است تکرار شونده باشد.
برای از بین بردن کرامپ یا جلوگیری از آن بهتر است خانم های باردار از کیسه آب گرم در ناحیه استفاده کنند یا ناحیه را ماساژ بدهند. به این خانم ها باید اطمینان داد این موضوع اختلالی برای جنین و خودشان ایجاد نمی کند. همچنین در مواقعی که کرامپ های عضلانی زیاد هستند می توان برای مادر پودر منیزیم تجویز کرد.
9. سردرد
سردرد نیز بسیار شایع است. خانم های بارداری که سابقه سردردهای میگرنی و عصبی دارند، ممکن است در طول دوران بارداری به دلیل نوسانات هورمونی به خصوص افزایش هورمون پروژسترون دچار تشدید سردرد شوند. برای تسکین سردرد می توان از داروهای ضد درد بی خطر استفاده کرد ولی مصرف مسکن های شایع مانند دیکلوفناک، ایبوپروفن و … که قبل از بارداری برای سردرد استفاده می شدند ممنوع است چون این داروها از راه خون مادر وارد گردش خون جنین و مادر می شوند و مضر هستند.
10. کمردرد
کمردرد در خانم های باردار شایع است. البته خانم هایی که قبل از بارداری سابقه درد ستون فقرات را داشتند در بارداری معمولا با تشدید کمردرد مواجه هستند اما علت اصلی کمردرد فشاری است که به دلیل بزرگ شدن شکم به کمر وارد می شود. افزایش حجم شکم و وزن مادر باعث تغییر در گرانیگاه بدن می شود و فشار به ناحیه ستون فقرات را زیاد می کند و درد ایجاد می شود.
اولین توصیه برای تسکین درد پوشیدن کفش راحت است. کفش باید پاشنه 3 سانتی متری و اسپرت باشد. وضعیت مادر هنگام خوابیدن نیز بسیار مهم است. خانم های باردار نباید طاقباز بخوابند و بهتر است به پهلوی چپ بخوابند و بالش هایی به عنوان کمک کننده تهیه کنند و در نقاط مختلف بدن به خصوص قسمت هایی که گودی دارد، قرار دهند. پاها باید کمی خمیده و نزدیک به شکم باشد.
خانم های باردار باید از ایستادن طولانی مدت و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنند و هنگام فعالیت حتما زمانی را به استراحت اختصاص دهند. وقتی مجبورند مدتی بایستند، بهتر است از زیرپایی استفاده کنند و هر از گاهی یکی از پاها را به نوبت روی چهارپایه قرار دهند.
در مواقعی که کمردرد شدید است، با مصرف داروی استامینوفن و درمان های حمایتی مانند ماساژ دادن، استفاده از حوله گرم و رفتن به حمام می توان تا حدودی درد را کاهش داد. مطمئن ترین و بی خطرترین مسکن همان استامینوفن است.
11. درد سمت راست شکم
آپاندیسیت در بارداری چندان شایع نیست، ولی گاهی این مورد نیز دیده می شود. حتی پزشک مجبور است برای نجات جان مادر آپاندیس را با جراحی خارج کند، اما علائم آپاندیسیت در بارداری برای بیمار و حتی پزشک گمراه کننده است. در اواخر بارداری و با بزرگ شدن شکم ناحیه آپاندیس تغییر می کند و ممکن است به پایین یا بالاتر از مکان اصلی خود حرکت کند.
بهترین روش برای تشخیص بستری کردن خانم باردار، سی تی اسکن و سونوگرافی است. حتی گاهی پزشک با وجود این که از وجود آپاندیسیت مطمئن نیست، مجبور است جراحی انجام دهد. آپاندیسیت با درد شدید شکمی و تهوع و استفراغ همراه است. در معاینه شکم بسیار حساس و دردناک است.
10. شکم درد به دلیل یبوست
حرکات روده در دوران بارداری به دلیل تاثیر پروژسترون روی روده کندتر می شود (البته خانم های باردار علائم گوارشی دیگری مانند ریفلاکس، درد معده و … هم دارند). نتیجه کاهش حرکات روده بزرگ یبوست است. یبوست باعث درد زیر شکم و در مواقع شدید بواسیر می شود.
بهترین توصیه به خانم هایی که دچار یبوست هستند فعالیت طبیعی روزانه مانند پیاده روی و حرکات ورزشی نرم است. توصیه می شود خانم های باردار غذاهای نرم و خوراکی هایی مانند انجیر، آلو خشک، مایعات زیاد و … استفاده کنند.
اگر بهبود در تغذیه تغییری در وضعیت مادر ایجاد نکند، می توان دارو تجویز کرد. داروهای مختلف گیاهی و … وجود دارند که برای خانم باردار بی خطر هستند و به بهبود حرکات روده و تخلیه آن کمک می کنند.
هفته نامه سلامت – دکتر فاطمه فرح زادی واجاری، متخصص زنان و زایمان
